Sylw DBCC-7759

Rwyf am gynnig dewis arall yn lle paru Sir Drefaldwyn a Glyndŵr gyda Dwyfor Meirionnydd.
Hoffwn weld y parau yn y gogledd wedi newid i fod yn:

- Ynys Môn a Dwyfor Meirionnydd
- Bangor a Gorllewin Clwyd
- Dwyrain Clwyd, Alun a Glannau Dyfrdwy
- Wrecsam, Sir Drefaldwyn a Glyndŵr

1.0 Crynodeb
“Roedd y Comisiwn wedi ystyried dewis arall o gyfuno Dwyfor Meirionnydd gyda Cheredigion a Phreseli, a Sir Drefaldwyn a Glyndŵr gydag Aberhonddu, Maesyfed a Chwm Tawe, fodd bynnag, o'r farn y byddai'r dewis arall yn creu dwy etholaeth Senedd fyddai'n fawr iawn ac yn anhylaw.
• Mae'r Comisiwn wedi creu etholaeth yn y Senedd sy'n fawr iawn ac yn anhylaw yn ei gynnig i baru Dwyfor Meirionnydd gyda Sir Drefaldwyn a Glyndŵr.

Dywed y Comisiwn fod ei benderfyniad ar baru yn seiliedig ar gysylltiadau trafnidiaeth, cysylltiadau lleol, hanes a rennir, yr iaith Gymraeg ac ystyriaethau economaidd-gymdeithasol.
Mae'r cysylltiadau trafnidiaeth rhwng y ddwy etholaeth yn brin iawn.
o Mae'r ffin rhwng y ddwy etholaeth yn hir ond dim ond dwy ffordd A dda sy'n croesi oherwydd y mynyddoedd sy'n ffurfio'r ffin honno.
o Mae'r trên o'r Trallwng i Bwllheli yn cymryd 3 awr 20 munud. Mae'r trên o'r Trallwng i Gaerdydd yn cymryd 3 awr, er gwaethaf y ffaith ei fod yn teithio drwy Loegr.
o Mae Caerdydd yn nes ar y ffordd nag Aberdaron ar benrhyn Llŷn.

Cysylltiadau Lleol: Nid oes unrhyw gysylltiadau lleol hysbys rhwng yr etholaethau. Dim.

Hanes a Rennir: Yn yr un modd, nid oes cysylltiadau hanesyddol rhwng y ddau bwynt hynny - nid hyd yn oed yn y teyrnasoedd hynafol dan Llewelyn Fawr a gellid dadlau ddim o dan Owain Glyndŵr chwaith. Tra bod un yn eistedd ar y ffin â Lloegr, mae'r llall yn wynebu Môr Iwerddon, felly yn ddiwylliannol a chymdeithasol, nid ydynt yn gynhaliol.

Cysylltiadau Economaidd-Gymdeithasol: Nid oes cysylltiadau economaidd-gymdeithasol rhwng y ddwy etholaeth. Bydd strwythur trefniadaeth cynghorau yn llanast llwyr gan fod disgwyl i'r etholaeth newydd gwmpasu'r Cynghorau Sir canlynol: Sir Ddinbych, Gwynedd, Powys, a Wrecsam. Ni all unrhyw aelod o'r Senedd wneud cyfiawnder â hyn.

Fy mharu dewisol yw un nad yw'n ymddangos iddo gael ei ystyried gan y Comisiwn Etholiadol gan mai dim ond Dwyfor Meirionnydd a Brycheiniog a Maesyfed sy'n cael eu rhestru fel rhan o'r ystyriaeth.
Mae ein paru dewisol o Sir Drefaldwyn a Glyndŵr gyda Wrecsam yn cadw'r etholaeth i ddau Gyngor Sir, dwy ardal Comisiynydd Heddlu a Throseddu ac mae'n llawer mwy hygyrch o ran y rhwydwaith ffyrdd. Mae gennym eisoes y perthnasoedd gwaith wedi'u sefydlu, ychydig iawn o ymyrraeth fynyddig sydd ac mae gennym gysylltiadau diwylliannol, hanesyddol ac economaidd-gymdeithasol llawer gwell. Gofynnwn i'r Comisiwn Etholiadol ystyried hyn ac ailystyried.

2.0 Rhesymeg y Comisiwn Ffiniau

Rydym yn cydnabod bod rhesymeg y Comisiwn Ffiniau dros baru Sir Drefaldwyn a Glyndŵr â Dwyfor Meirionnydd fel y nododd y Comisiwn:
“Fe wnaeth y Comisiwn ystyried y dewis arall o gyfuno Dwyfor Meirionnydd gyda Ceredigion a Phreseli, a Sir Drefaldwyn a Glyndŵr gydag Aberhonddu, Maesyfed a Chwm Tawe. Fodd bynnag, roeddent o'r farn y byddai'r dewis arall yn creu dwy etholaeth Senedd fyddai'n fawr iawn ac yn anhylaw.
Maen nhw o'r farn bod cysylltiadau ffordd rhesymol rhwng ardaloedd yr etholaeth arfaethedig fel rhwng Machynlleth a Dolgellau.
Er bod y Comisiwn o'r farn nad yw'n ddelfrydol cynnig etholaeth mor fawr, dyma'r opsiwn gorau o ran cynnig cyfuniad cyffiniol o 2 etholaeth seneddol y DU yn yr ardal.”

3.0 Rhesymau y dylai'r Comisiwn Ffiniau Ailystyried
Byddaf nawr yn nodi fy rhesymau, yn unol â'r meini prawf a roddwyd i'r Comisiwn gan Ddeddf Senedd Cymru (Aelodau ac Etholiadau) 2024.
Mae'r Comisiwn Ffiniau yn datgan yn ei resymeg dros y pâr hwn fod (1) rhai cyfuniadau o etholaethau yn rhy fawr ac anhylaw a bod (2) cysylltiadau ffordd da sy'n sail i'r paru.
Yn gyntaf ar y mater o faint yr etholaeth.
Rwy'n gwrthwynebu maint y paru ar sail graddfa enfawr y ddaearyddiaeth a hefyd ar sail nifer y grwpiau sefydliadol nad ydynt efallai'n siarad oherwydd y maint daearyddol ond sy'n ychwanegu'n llwyr at gymhlethdod yr etholaeth.
Mae paru presennol Dwyfor Meirionnydd gyda Sir Drefaldwyn a Glyndŵr yn cynnwys 4 cyngor sir a lled Cymru o Langurig ar ei ochr de-ddwyreiniol i Ynys Enlli ar y pwynt pellaf i’r gogledd-orllewin - nid yw'r ddau bwynt hynny'n gwybod dim am sut mae'r llall yn byw ac ni all cynrychiolydd yn y Senedd wybod na chynrychioli eu hanghenion lleol.
Yn ddaearyddol, y paru hwnnw yw'r mwyaf ac mae ganddo'r nifer fwyaf o fynyddoedd sy'n gwneud y gwaith o drefnu a chynrychiolaeth yn anodd iawn ac yn peryglu ymddiriedaeth ym mhrosesau democrataidd y Senedd. Mae gormod o bobl eisoes yn credu nad yw 'Caerdydd yn ein deall ni' a bydd y paru hwn ond yn atgyfnerthu'r gred honno, yn ogystal ag ychwanegu cefnogaeth i'r rhai sydd am weld diwedd ar unrhyw annibyniaeth wleidyddol yng Nghymru.
Yn sefydliadol, dyma'r straen mwyaf drwy gael ei rwygo rhwng y Cynghorau Sir canlynol: Sir Ddinbych, Gwynedd, Powys, a Wrecsam. Nid oes gan unrhyw Aelod o'r Senedd, hen neu newydd, y gallu na'r cysylltiadau i wneud cyfiawnder â'r cynghorau hyn, na chynrychioli eu hanghenion yn y Senedd.
Yn yr un modd, nid oes cysylltiadau hanesyddol rhwng y ddau bwynt hynny - nid hyd yn oed yn y teyrnasoedd hynafol dan Llewelyn Fawr a gellid dadlau ddim o dan Owain Glyndŵr chwaith. Tra bod un yn eistedd ar y ffin â Lloegr, mae'r llall yn wynebu Môr Iwerddon, felly’n ddiwylliannol a chymdeithasol, nid ydynt yn gynhaliol.
Y rhesymau hynny, a'r drafferth y bydd pobl gyffredin yn ei gael wrth ymgyrchu, yw pam rwy'n awgrymu'r newidiadau uchod i'r parau.
Ar fater rhwyddineb teithio, dywed y Comisiwn Ffiniau, "bod cysylltiadau ffordd rhesymol rhwng ardaloedd yr etholaeth arfaethedig fel rhwng Machynlleth a Dolgellau.”
Er y gall y darn byr hwn o'r ffordd fod yn dda, gofynnwn i chi ystyried ei bod yn cymryd 30 munud yn hirach i deithio o Langurig i Aberdaron nag y byddai'n ei wneud i yrru o Langurig i Gaerdydd. Mae hyn yn seiliedig ar optimistiaeth amseroedd teithio a gynhyrchir gan gyfrifiaduron. Mewn gwirionedd, mae'n cymryd dros 3 awr i fynd o un pen o'ch etholaeth arfaethedig i'r llall ac mae rhai llwybrau ychydig yn orlawn o fynyddoedd.
Mae'n bosib nad oes gan Ynys Môn a Dwyfor Meirionnydd ffordd yn eu cysylltu (er mai dim ond ychydig gannoedd o lathenni sydd yma) ond mae ganddyn nhw filoedd o flynyddoedd o hanes, diwylliant, teyrnasoedd a chynghorau sir, ieithoedd, llenyddiaeth a chysylltiadau hanesyddol sy'n gysylltiad llawer gwell na rhwng Dwyfor Meirionnydd a Sir Drefaldwyn - yn enwedig gan y byddai cynrychiolydd Dwyfor ac Ynys Môn ond yn gweithio gydag ac o fewn cyfyngiadau 2 Gyngor Sir ond byddai'n rhaid i gynrychiolydd Dwyfor a Sir Drefaldwyn a Glyndŵr weithio gyda 4 - rwy'n teimlo bod fy newidiadau a awgrymir yn gwneud cynrychiolaeth yn gliriach i etholwyr ac yn fwy hylaw i ddarpar gynrychiolwyr yn y Senedd.
Yn yr un modd, byddwn i'n dadlau bod y Comisiwn Ffiniau yn dod â Sir Drefaldwyn a De Clwyd at ei gilydd yn Sir Drefaldwyn a Glyndwr er gwaethaf y ffaith bod y brif ffordd sy'n eu cysylltu yn mynd trwy etholaeth arall a gwlad arall, Lloegr. Mae gorfod gyrru trwy ddarn byr o ychydig gannoedd o lathenni o Ynys Môn i lawr y ffordd ymadael gyntaf ac yna 3ydd allanfa cylchfan i gyrraedd Dwyfor Meirionnydd o leiaf yn cadw'r gyrrwr o fewn yr un wlad.
4.0 Fy Mharu Dewisol
Fy mharu dewisol yw un nad yw'n ymddangos iddo gael ei ystyried gan y Comisiwn Etholiadol gan mai Dwyfor Meirionnydd a Brycheiniog a Maesyfed yn unig sy'n cael eu rhestru fel rhan o'r ystyriaeth.
Mae fy mharu dewisol o Sir Drefaldwyn a Glyndŵr gyda Wrecsam yn cadw'r etholaeth i ddau Gyngor Sir, dwy ardal Comisiynydd Heddlu a Throseddu ac mae'n llawer mwy hygyrch o ran y rhwydwaith ffyrdd. Mae perthnasoedd gwaith eisoes wedi'u sefydlu, ychydig iawn o amhariad mynyddig sydd ac mae ganddynt gysylltiadau diwylliannol a chymdeithasol llawer gwell.
Rwy'n mawr obeithio y bydd yr ymateb hwn yn cael ei ystyried. Rwy'n deall pa mor anodd yw ailystyried unwaith y bydd datrysiad arfaethedig yn gyhoeddus, ond credaf yn ddiffuant y bydd ffydd yn y broses ddemocrataidd yn cael ei heffeithio gan y cynnig presennol os na chaiff ei newid.

Math o ymatebwr

Aelod o'r cyhoedd

Mae'r sylw hwn yn cyfeirio at

Yr ardal gyfan yn cael ei harolygu.