Sylw DBCC-8081

Syr,

Ysgrifennaf mewn ymateb i'r Argymhellion Diwygiedig a gyhoeddwyd ym mis Rhagfyr 2024.

Er nad wyf yn arbenigwr yn y materion hyn, rwyf wedi cyfrannu at adolygiadau ffiniau lleol a chenedlaethol dros nifer o flynyddoedd fel amatur brwdfrydig. Mae rhai o'm hawgrymiadau ar gyfer rhanbarthau etholiadol Cyngor Sir Gaerhirfryn yn dal i gael eu defnyddio. Mae edrych ar adolygiadau yn y cyd-destun maen nhw wedi'u gosod yn rhywbeth rwy'n ceisio ei wneud bob tro wrth ymateb.

Ychydig iawn o'r ffiniau y mae eich Argymhellion Diwygiedig yn eu newid, ac rwy'n credu mai dyma'r ymateb cywir. Fel y nodwch, mae'r rheolau sy'n sail i'r adolygiad hwn yn gofyn am etholaethau cyfun sy'n gymdogion daearyddol, sydd â chysylltiadau trafnidiaeth da, ac sy'n gwneud synnwyr cydlynol ar lawr gwlad. Rydych chi'n cyflawni hynny ledled Cymru.

Fy mhryder i yw’r enwau a gynigir ar gyfer yr etholaethau a grëwyd gennych. Fel y dywedais yn fy nghyflwyniad gwreiddiol, dylai enwau adlewyrchu cynnwys y cymunedau o fewn y ffiniau arfaethedig, a dylent gynorthwyo pleidleiswyr a gweinyddwyr etholiadol i nodi lle maen nhw'n byw adeg pob etholiad.

Mewn rhai achosion mae'n ymddangos bod yr Argymhellion Diwygiedig yn osgoi dull hawdd ei adnabod ac yn hytrach yn defnyddio enwau astrus neu gymhleth, ac er nad oes gennyf unrhyw broblem gyda'r defnydd o'r Gymraeg, nac unrhyw gynllun i hyrwyddo, annog, ac addysgu’r iaith Gymraeg, mae rhai enghreifftiau lle mae'n ymddangos bod y defnydd o'r Gymraeg yn cael mwy o flaenoriaeth nag unrhyw ystyriaeth am enw etholaeth hawdd ei adnabod.

Mae fy nghynnig heddiw yn gofyn i chi ailystyried enwau lle teimlaf nad yw'r dewisiadau a wnaed gan yr Argymhellion Diwygiedig yn dderbyniol pan gânt eu hystyried yng nghyd-destun adolygiad cenedlaethol, yn enwedig mewn rhannau o Gymru lle nad yw'r iaith mor gyffredin â mewn ardaloedd eraill, a lle mae enwau llawer mwy adnabyddadwy ar gael.

Mewn achosion nad wyf yn cyfeirio atynt, nid oes gennyf unrhyw ddewisiadau eraill i'w hawgrymu.

"Fflint Wrecsam"

Rwy'n cydnabod paragraff 7, sy'n darllen “Bydd y Comisiwn yn rhoi ystyriaeth benodol i unrhyw enwau neu eiriau perthnasol a ddefnyddir yn gyffredin yn y Gymraeg a'r Saesneg.” Serch hynny, rhaid i'r Comisiwn gofio bod y defnydd o'r iaith yng ngogledd-ddwyrain Cymru yn is nag mewn rhannau eraill o'r wlad. Yng nghyd-destun adolygiad cenedlaethol, dylai unrhyw enw etholaethol cyfunol adlewyrchu a chynrychioli'r cymunedau o fewn y ffin, ac yn yr achos hwn, mae'r Saesneg yn cael ei siarad a'i deall yn ehangach na'r Gymraeg.

O dan yr egwyddor o beidio â gadael i berffeithrwydd fod yn elyn i wneud iawn, rwy'n annog y Comisiwn i ailystyried defnyddio'r Gymraeg ar gyfer etholaeth gyfun lle mai Saesneg yw'r brif iaith. Yr opsiwn amgen rwy’n ei awgrymu ar gyfer yr etholaeth hon yw "Flintshire East and Wrexham"

"Ceredigion Penfro"

Ym mharagraff 5.7 mae'r Comisiwn yn defnyddio'r gair "tebygol" wrth drafod adnabod enwau Cymraeg yr etholaeth hon. Yng nghyd-destun adolygiad cenedlaethol, mae'n dweud cyfrolau nad yw'r cyfiawnhad dros ddefnyddio'r Gymraeg yn yr etholaeth gyfun hon yn fwy sicr nac yn bendant.

Rwy'n awgrymu dewis arall ar gyfer yr etholaeth hon sef "Ceredigion-Pembrokeshire "

"Gorllewin Abertawe Gŵyr (Swansea West Gower)"

Dywed y Comisiwn ym mharagraff 7.5 ei fod wedi cynnig enw yn Saesneg sy'n ddewis amgen derbyniol i'r enw Cymraeg. Awgrymaf nad yw hyn yn hollol wir. Mae'r enw "Swansea West Gower ", fel y'i hysgrifennwyd, yn llinyn o dermau daearyddol. Yn y Cynigion Cychwynnol, gwrthododd y Comisiwn enwau penodol am nad oedd am awgrymu llinynnau o enwau lleoedd lle’r oedd dewisiadau amgen mwy cydlynol yn bodoli.

Oherwydd agwedd yr Argymhellion Diwygiedig tuag at enwi, mae'r Comisiwn wedi creu tir canol dryslyd. Wrth ymlynu'n llwyr â sut mae enw yn cael ei ddarllen yn Saesneg, nid yw "Swansea West Gower" yn gywir. Ai cyfeirio at "Swansea West" neu "West Gower" y mae? Mae lle i ansicrwydd a dyna'n union y mae'r Comisiwn i fod i'w osgoi.

Rwy'n annog y Comisiwn i sicrhau bod enwau'n gwneud synnwyr, ar yr olwg gyntaf, yn enwedig pan fydd yr enwau hyn ynghlwm wrth etholaethau'r Senedd, papurau pleidleisio, a defnyddiau cysylltiedig eraill am flynyddoedd. Ystyriwch fy enw amgen sef "Swansea West and Gower".

"Blaenau Gwent Caerffili Rhymni"

Nododd y Comisiwn yn yr Argymhellion Cychwynnol farn na ddylai enwau etholaethau cyfun fod yn gyfuniad o ardaloedd daearyddol. Mae'n ymddangos bod y farn hon wedi'i gwanhau neu hyd yn oed ei disodli gan yr Argymhellion Diwygiedig.

Rwy'n dal i gredu bod yr enw hwn yn edrych fel dewis dros dro gan nad oes unrhyw ddewis amgen yn bodoli. Rwy'n annog y Comisiwn i ystyried sut i annog pleidleiswyr a gweinyddwyr etholiadol i gymryd rhan yn y broses ddemocrataidd, ac mae enwau'n chwarae rhan bwysig iawn yn hynny. Er mwyn eglurder, os dim byd arall, awgrymaf "West Gwent" fel dewis arall yma.

"Mynwy Torfaen"

Fel uchod, mae gen i bryderon bod y Comisiwn wedi gosod pwysau'r Gymraeg uwchben y gofyniad i roi enwau cydlynol, adnabyddadwy i etholaethau cyfunol. Yn yr enghraifft hon, ni roddir esboniad penodol i gyfiawnhau defnyddio termau Cymraeg mewn rhan o Gymru lle nad yw etholaethau San Steffan a'r Senedd erioed wedi defnyddio'r gair "Mynwy" o'r blaen. Rwy'n awgrymu fy enw amgen "East Gwent". Yn hyn a'r awgrym blaenorol, mae fy awgrymiadau yr un peth â'r hyn a oedd yn fy e-bost cychwynnol atoch.

"De-ddwyrain Caerdydd Penarth (Cardiff South-east Penarth)" a "Gogledd-orllewin Caerdydd (Cardiff North-west)"

Rwy'n cydnabod bod y Comisiwn wedi newid y cyfuniad arfaethedig o etholaethau presennol yng Nghaerdydd. Rwy'n cytuno â'r ffiniau arfaethedig newydd.

Fel gydag Abertawe, rwy'n credu bod y Comisiwn wedi mynd ar gyfeiliorn wrth ddefnyddio cyfieithiadau uniongyrchol ar gyfer enwau Saesneg y seddi hyn. O'i ysgrifennu, gallai "Cardiff South-east Penarth" achosi dryswch i bleidleiswyr a gweinyddwyr etholiadol.

Mae'r sedd newydd hon yn debyg i etholaethau blaenorol San Steffan ac yn eu hadlewyrchu. Awgrymaf ar y sail honno mai "Cardiff Central and Penarth" ddylai enw’r sedd hon fod, gan ddefnyddio'r 'and' yn Saesneg ar gyfer gramadeg ac eglurder.

Mae'r sedd Gogledd-orllewin newydd yn rhesymegol ac yn gydlynol. Byddwn yn awgrymu y byddai "Cardiff Northwestern" yn hytrach na dim ond "north west" yn enw mwy addas i adlewyrchu gwir faint daearyddol y ffiniau.

Rwy'n dymuno'r gorau i'r Comisiwn yng nghamau olaf y broses.

Cofion cynnes

Math o ymatebwr

Aelod o'r cyhoedd

Mae'r sylw hwn yn cyfeirio at

Yr ardal gyfan yn cael ei harolygu.