Sylw DBCC-8232

Annwyl bawb

Rwy'n ysgrifennu mewn ymateb i Adroddiad Cynigion Diwygiedig Comisiwn Ffiniau Cymru ar gyfer adolygu Etholaethau'r Senedd yng Nghymru. Hoffwn fynegi fy ngwrthwynebiad cryf i'r cynigion hyn am sawl rheswm hollbwysig, ac rwy’n cymell y Comisiwn i’w hailystyried yn ofalus.
Pryderon ynghylch 36 aelod ychwanegol o'r Senedd
Mae'r cynnydd arfaethedig yn nifer aelodau'r Senedd o 60 i 96 yn faich annerbyniol ar drethdalwyr Cymru. Mae amcangyfrifon yn awgrymu y bydd cyflogau, pensiynau, costau swyddfa, a threuliau cysylltiedig eraill yn cyfateb i filiynau o bunnoedd bob blwyddyn. Dros dymor un Senedd, gallai hyn gostio mwy na £15–20 miliwn i drethdalwyr. Mewn cyfnod o ansicrwydd economaidd a chaledi ariannol i lawer, mae'n afresymol gosod cost mor sylweddol pan ellid gwneud defnydd gwell o’r cyllid hwnnw mewn gwasanaethau cyhoeddus hanfodol fel iechyd, addysg neu seilwaith.
Colli nodweddion etholaethau nodedig
Mae’r ffiniau etholaethol newydd mor eang fel eu bod yn bygwth dileu hunaniaethau a blaenoriaethau unigryw'r etholaethau presennol. Trwy uno ardaloedd sydd â demograffeg a diwydiannau hollol wahanol, mae'r etholaethau newydd mewn perygl o ddieithrio pleidleiswyr. Er enghraifft:
• Bydd lleisiau trigolion mewn cymunedau gwledig, amaethyddol yn gwanhau wrth gael eu grwpio ag ardaloedd diwydiannol neu drefol.
• Bydd ymgeiswyr yn wynebu'r dasg amhosibl o gynrychioli etholwyr sydd ag anghenion a blaenoriaethau cyferbyniol, megis buddiannau ffermio a thwristiaeth ar un ochr, a gweithgynhyrchu neu ddatblygu trefol ar y llaw arall.
Mae colli’r natur benodol hon yn tanseilio'r broses ddemocrataidd trwy ei gwneud yn anoddach i etholwyr ethol cynrychiolwyr sydd wir yn deall ac yn eirioli dros eu pryderon.
Newid ffiniau am resymau gwleidyddol
Mae siapiau’r etholaethau arfaethedig yn codi pryderon sylweddol am ddidueddrwydd gwleidyddol. Mae'n ymddangos bod llawer o'r ffiniau newydd wedi'u llunio'n amlwg mewn ffordd sy'n ffafrio ymestyn i ardaloedd sydd â chefnogaeth hanesyddol gref i bleidiau fel Llafur a Phlaid Cymru. Mae gan yr ail-alinio hwn, sy'n fwriadol yn ôl pob golwg, y potensial i wyro cydbwysedd gwleidyddol etholiadau'r Senedd yn y dyfodol, gan roi ymgeiswyr y Ceidwadwyr dan anfantais anghymesur. Mae arferion o'r fath, boed yn fwriadol ai peidio, yn peri pryder mawr ac mae perygl o erydu hyder y cyhoedd yn y broses ddemocrataidd.
Dylai adolygiad teg a diduedd o'r ffiniau flaenoriaethu cysylltiadau cymunedol gwirioneddol a rhesymeg ddaearyddol ar draul ystyriaethau gwleidyddol. Mae unrhyw ganfyddiad o chwarae'r ffiniau yn tanseilio uniondeb ein sefydliadau democrataidd.

Proses ymgynghori ofer
Rwyf hefyd yn amheus iawn o bwrpas ac effeithiolrwydd yr ymgynghoriad hwn. Mae canfyddiad eang bod pryderon a godir yn ystod ymgynghoriadau o'r math hwn yn cael eu diystyru, a bod penderfyniadau'n cael eu gwneud waeth beth yw adborth y cyhoedd. Os mai mater o ffurf yn unig yw'r broses hon, yna mae'n tanseilio hygrededd y Comisiwn ac yn gwastraffu amser y rhai sy'n cymryd rhan yn ddidwyll.
Os yw'r Comisiwn yn dymuno adfer ymddiriedaeth y cyhoedd, rhaid iddo nid yn unig wrando ar yr adborth a gafwyd ond bod yn barod hefyd i addasu neu roi'r gorau i'r cynigion hyn mewn ymateb i bryderon dilys.

I grynhoi, mae'r Cynigion Diwygiedig ar gyfer Etholaethau'r Senedd yn ddiffygiol, yn gostus, ac yn peri perygl o danseilio'r broses ddemocrataidd a hunaniaethau unigryw cymunedau Cymru. Rwy'n annog y Comisiwn i ailystyried y cynlluniau hyn ac archwilio atebion amgen sy'n cynnal cyfanrwydd yr etholaethau presennol wrth barchu'r realiti ariannol sy'n wynebu trethdalwyr Cymru.

Diolch am ystyried yr ymateb hwn. Rwy'n gobeithio y bydd y Comisiwn yn cymryd y pryderon hyn o ddifri ac yn gweithredu er budd holl drigolion Cymru.

Dymuniadau gorau,

Math o ymatebwr

Cynghorydd lleol neu swyddog etholedig arall

Enw sefydliad

Powys County Councillor

Mae'r sylw hwn yn cyfeirio at

Yr ardal gyfan yn cael ei harolygu.